Kennisdossier: op naar een duurzaam succesvolle publieke sector

Brede welvaart een containerbegrip? Het gaat in ieder geval veel verder dan economische welvaart. Het gaat over kwaliteit van leven en het welzijn van mensen in de breedste zin.

Het verbeteren ervan speelt de laatste jaren steeds meer, maar is een uitdaging, een complex geheel. Het aantal stakeholders, en daarmee belangen, is groot en vergeet ook niet de verschillen in omstandigheden per regio. En kom dan maar eens tot breed gedragen concrete plannen met eenduidige, juiste beleidsinstrumenten en maatregelen.

Onze aanpak begint dus logischerwijs met onderzoek naar die regio-specifieke eigenschappen, de betrokken partijen en een ieder zijn belangen. Eerst lijnen uitzetten, om ze daarna te kunnen verbinden.

Terwijl de diversiteit in onze samenleving toeneemt, groeit ook de ongelijkheid. Waar je wieg staat is bijvoorbeeld nog steeds of misschien wel steeds meer bepalend voor of en hoe je onderwijs geniet en je (achter)naam is vaak toch een factor op de arbeidsmarkt. Zonde, want juist het bieden van gelijke kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt is één van de sleutels tot het tegengaan van maatschappelijke verdeeldheid en ongelijkheid.

Het is een complex en groeiend probleem: gezinnen die in armoede leven en hoge schulden hebben. Vaak speelt er in de betroffen families ook meer dan alleen financiële moeilijkheden. Het aanpakken van maar één van de problemen is dan ook niet effectief genoeg, laat staan efficiënt.

Maar welke belanghebbenden moet je nu bij elkaar roepen, hoe krijg je neuzen dezelfde kant op en hoe zet je budgetten nuttig en blijvend succesvol in? Laten we samen beginnen bij het begin, het doorgronden van oorzaken van schulden. En dan stap voor stap op naar het formuleren en tot uitvoering brengen van structurele oplossingen.

Economie en arbeidsmarkt hangen sterk met elkaar samen, onder andere als het gaat om het aanbod van werk versus de beschikbaarheid van werknemers. De infrastructuur op de arbeidsmarkt is echter complex.

Er zijn een groot aantal private en publieke partijen actief en er komen van dienstverleners voor werkgevers en werkzoekenden bij elkaar. Dan kan het nog wel eens een uitdaging zijn om tot een gezamenlijke economische en arbeidsmarktagenda te komen.

Maar gebruik ons als spin in het web. Laat ons de belanghebbenden en hun belangen in kaart brengen, vragen stellen, verschillen overbruggen en gelijkenissen benadrukken. Om uiteindelijk samen die agenda te formuleren en van ‘samen werken’ ‘samenwerken’ te maken.

De kosten van de zorg stijgen jaar na jaar. En met het oog op de demografische ontwikkelingen zal die stijgende lijn alleen maar doorzetten. Steiler zelfs. De betaalbaarheid staat daarmee onder druk. Besparen op personeel lijkt echter geen optie meer.

Personeel in de zorg werkt hard en is betrokken, maar hoe moeten zij diezelfde kwaliteit nou leveren met minder handen en tijd en meer financiële beperkingen? Hoe houd je kwalitatieve hoogwaardige zorg overeind en toegankelijk voor een ieder?

Een hapklare oplossing is er niet. Die hangt af van vele factoren en is per regio en vakgebied anders te bezien. Voor ons als “buitenstaander” is het vaak makkelijker de onafhankelijke bril op te zetten. Onbevooroordeeld, vragend en redenerend vanuit kennis, ervaring en nuchter logisch verstand.

Ontwikkelbedrijven zijn een belangrijke schakel tussen gemeenten en de reguliere arbeidsmarkt. Ze bieden werkplekken aan mensen die extra begeleiding nodig hebben en zijn voor deze groep een springplank vanuit extra begeleiding naar regulier werk. Ook vormen ontwikkelbedrijven een buffer in situaties waarin iemand tijdelijk een werkplek elders nodig heeft.

Toch ervaren ontwikkelbedrijven vaak (te) weinig steun van gemeenten en hebben een tekort aan financiële middelen. Ze kunnen enorm baat hebben bij partijen die deuren naar netwerken voor hen openen.

Onderwijs ontplooit, ontwikkelt en vormt je. Het stelt je in staat om sociaal, cultureel, politiek en economisch volwaardig mee te doen in de samenleving. Ons onderwijs weet vaak goed wat een lerend kind of lerende volwassene intrinsiek en pedagogisch gezien nodig heeft. Maar wat heeft dat kind of die volwassene nodig om uiteindelijk optimaal tot bloei te kunnen komen op de arbeidsmarkt?

Het bedrijfsleven zelf kan als geen ander aangeven waaraan zij behoefte heeft. Door onderwijs en bedrijfsleven samen te brengen, ontstaat er een rijke voedingsbodem voor het ontstaan van gerichte opleidingen, financieringsmogelijkheden en opent zich vaak ook een deur naar nieuwe docenten uit het werkveld.

In het publiek domein is er een steeds groter wordende vraag naar verantwoording en transparantie en een groeiend bewustzijn wat betreft de noodzaak van ‘checks and balances’. Een goede inrichting van de ‘governance’ waarborgt de onderlinge samenhang van sturing, (financiële) beheersing en toezicht houden. Daarbij draait het om de realisatie van doelstellingen en de communicatie en verantwoording hiertoe naar belanghebbenden. Governance op de juiste en een werkbare manier inrichten vergt aandacht, maar vooral ook kennis en ervaring.

Burgers betrekken bij beleidsvorming is sterk in opmars. Hiervoor zijn diverse sterke argumenten:

1. Publiek domein, de naam zegt het al. Het is openbaar, “van iedereen”. Wie het belang van de gemiddelde burger wil dienen, moet weten wat er in het hoofd en hart van die burger omgaat.
2. De gemiddelde burger anno nu is mondiger dan ooit. Er zijn sterke meningen en men is graag ‘in control’. Laat meepraten en genereer zo breder draagvlak.
3. Niemand heeft de wijsheid in pacht, maar één ding is zeker: de samenleving heeft enorm veel kennis en ervaring te bieden. Het zou zonde zijn om als publiek domein die denkkracht onbenut te laten.

Maar praten en participeren zijn twee verschillende dingen. Om met burgers die slag te kunnen maken en niet alleen wie het hardst roept te horen en een functioneel platform in te richten,  vergt kennis, geduld en lef. Een gedegen aanpak voor de lange termijn.

Maatschappelijke vraagstukken overlappen tal van thema’s en daarmee verschillende organisaties. Geen wonder dus dat gemeenten, provincies, onderwijs- en zorginstellingen en woningcorporaties steeds intensiever samenwerken. Zij delen kennis, werken aan een gezamenlijke agenda en borgen de rode draad en samenhang in een aanpak.

Samenwerken gaat echter niet vanzelf. Zoveel mensen, zoveel wensen. En belangen. Hoe richt je een samenwerkingsverband op en in en wat is er nodig voor continuering, zodat onder andere gelijkwaardigheid, het inbrengen van een ieders specialisme en het hogere doel floreren?

Een kant-en-klaar antwoord is er niet. Het vraagt om onderzoek naar regio’s, betrokkenen en thema’s, om kritische vragen, spiegelen, denken en doen. En als onafhankelijke buitenstaander, met kennis en ervaring opgedaan in eerdere trajecten, is het voor ons dan soms net wat makkelijker om haakjes te zien waar je aspecten aan kunt ophangen en succes mee kunt boeken. Dus ja, maak daar gebruik van. Daar zijn we voor.