Publiek advies | Heeft decentralisatie zorg gefaald?
De decentralisatie van een deel van de zorgtaken van de overheid heeft het sociaal domein in 2015 op zijn kop gezet. Decentralisatie valt te motiveren vanuit het subsidiariteitsbeginsel. Dit beginsel houdt in dat taken alleen door een hogere overheidslaag worden uitgevoerd als dit meer maatschappelijk welvaart oplevert. Maar hoe pakt de decentralisatie in de praktijk uit? 7 jaar na de decentralisatie maken we (kort) de balans op.
Decentralisatie, taken alleen door een hogere overheidslaag laten uitvoeren, als dit meer maatschappelijke welvaart oplevert. Het idee erachter is zo gek nog niet.
De voors:
- Lokale belangen dienen à Gemeenten kennen hun eigen gebied en inwoners en kunnen voorzieningen daardoor beter afstemmen op “eigen” behoeften en wensen.
- Werkwijze op maat à Vrijheid om complexe vraagstukken op eigen wijze te kunnen aangaan stimuleert gemeenten in het zoeken en vinden van de meest effectieve of efficiënte aanpak. Dit kan interessante experimenten opleveren die op nationale schaal te riskant zijn.
- Tijd- en kostenbesparing à Gemeenten staan dichter bij de burgers en netwerken in hun regio en kunnen daardoor sneller handelen en efficiënter regie voeren over naast en langs elkaar lopende organisaties en activiteiten.
Geslaagd of gefaald?
Op papier dus volop potentieel, maar in de praktijk? Het is lastig een zwart-wit oordeel te vellen. Er zijn wel degelijk onderdelen geslaagd. Zo zijn er absoluut lokale belangen gediend en hadden gemeenten in de basis een beter overzicht van organisaties en activiteiten die naast en langs elkaar liepen. Maar waar was die extra mankracht die gemeenten voor de uitvoering van die extra taken nodig had en heeft? En hoe had de Rijksoverheid gedacht dat gemeenten konden innoveren en experimenteren als zij binnen strakke wettelijke en financiële kaders moesten opereren?
Wat wel heel zwart-wit is gefaald: kostenbesparing. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) berekende dat de uitgaven in het sociaal domein sinds de decentralisatie tussen 2015 en 2020 met 5 miljard euro zijn gestegen. Of zouden de uitgaven zonder decentralisatie ook zo hard zijn gestegen? Wie zal het zeggen.
Beheersbaar maken van de kosten
De VNG rapporteerde in april van dit jaar dat de trend van stijgende uitgaven in het sociaal domein alleen maar verder doorzet. Om de trend te breken moeten gemeenten en gemeenteraden scherpe keuzes maken. Denk daarbij niet alleen aan de grote lijnen, maar zoek het vooral ook dicht bij het vuur: laat bijvoorbeeld ambtenaren die het dichtst op de uitvoering zitten daar ook in meedenken. Zij weten het beste wat er speelt, wat wel en niet realistisch is en waar structurele bezuinigingskansen liggen. En sta verder met zijn allen open voor verandering en versobering. Het brengt namelijk niet alleen maar “slecht” met zich mee. Ja, je zult er soms politiek impopulaire knopen voor moeten doorhakken, maar het is voor een groter goed: het algemeen belang.
Begeleiding in het proces
Ga je als organisatie gericht op specifieke posten bezuinigen of gebruik je de “kaasschaaf”? En wat zijn precies de belangen van stakeholders hierin en hoe weeg je die mee? Bezuinigen in het sociaal domein is hoe dan ook complex. Benieuwd hoe wij jouw organisatie kunnen helpen? Bel of mail ons en we gaan samen aan de slag.