Naleving AVG gemeenten – Hoe staat het ervoor?
Digitalisering biedt fantastische kansen en mogelijkheden. Toch kan de inzet ervan ook een bedreiging vormen voor de grondrechten van inwoners, bijvoorbeeld als het gaat om het recht op privacy. Zorgvuldig omgaan met inwonergegevens is dan ook een absolute must en gemeenteraden, colleges en rekenkamers kunnen een belangrijke rol spelen in de borging hiervan. Wat zeggen een aantal recente onderzoeken hierover? We hebben de belangrijkste uitkomsten voor je.
Onderzoek gegevensverwerking
Burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom (BoF) stelde vorig jaar vast dat de informatiehuishouding bij gemeenten niet op orde is. Ze baseerde dit op onderzoek dat ze uitvoerde bij de tien grootste gemeenten van Nederland. Via een Wob-verzoek ontving BoF alle rapportages van de Functionarissen Gegevensbescherming (FG) vanaf 2017 en alle rapportages over de informatiebeveiliging. De uitkomsten zijn verzameld in het BoF-rapport De staat van privacy bij gemeenten. De belangrijkste conclusies:
- Gemeenten hebben hun informatiehuishouding nog niet goed op orde
- Gemeenten willen gegevens gebruiken waarvan de rechtmatigheid, betrouwbaarheid en actualiteit nog niet zijn gecontroleerd
- Burgers die hun AVG-rechten inzetten, bijvoorbeeld door een inzageverzoek in te dienen, moeten vaak te lang wachten
- Vrijwel alle gemeenten hebben een capaciteitsprobleem en er kunnen onvoldoende middelen worden vrijgemaakt voor gegevensbescherming
Volgens Bits of Freedom kun je als gemeente je gegevensverwerking op orde krijgen, door het continu in kaart brengen van je processen rondom de verwerking van persoonsgegevens. Ook ziet ze noodzaak in het actief betrekken van de controlerende organen: de gemeenteraad en de rekenkamer. BoF geeft tot slot aan dat je ook het AVG-Borgingsproduct van Informatiebeveiligingsdienst van de VNG (IBD) kunt inzetten.
Evaluatie Uitvoeringswet AVG
Uit het evaluatieonderzoek 2022 van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) blijkt dat de Uitvoeringswet AVG (UAVG) slechts beperkte toegevoegde waarde heeft ten opzichte van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dit komt vooral door het gebrek aan verdere invulling van de open normen in de AVG en een uitblijven van operationalisering van normen. Dit leidt tot onduidelijkheid in de praktijk, terwijl de UAVG juist is bedoeld om op bepaalde punten meer specifieke nationale regelingen te kunnen treffen.
Enquête Functionaris Gegevensbeschermers
De publiek-private netwerkorganisatie Centrum Informatiebeveiliging en Privacybescherming (CIP) heeft in 2022 onderzoek gedaan naar de invulling van de functie van Functionaris Gegevensbescherming binnen de publieke sector. De signalen die hieruit naar voren zijn gekomen, zijn deels positief deels negatief.
Positieve ontwikkelingen
De belangrijkste positieve punten die tijdens het onderzoek werden genoemd, zitten hem in een vooruitgang in de beleving van de positie van de FG:
- Organisaties nemen de functie van FG steeds serieuzer
- De toezichthoudende focus van de FG is gegroeid
- De FG krijgt meer ruimte om zijn functie verder te professionaliseren
Verbeterpunten
Toch staat er nog het nodige in de weg voor die stap vooruit. FG’s gaven aan:
- De FG krijgt te weinig uren voor zijn functie-uitvoering
- Er is meer frictie tussen de FG en andere rollen in de organisatie
- Budget neemt af
- Het verwerkingsregister is niet op orde
- Gedrag op de werkvloer is moeilijker te beïnvloeden
Werk aan de winkel
De bovenstaande rapporten zijn afkomstig van verschillende organisaties en bevatten op het eerste gezicht beperkte samenhang. Toch gaan ze alle drie over het borgen van de verschillende facetten van verantwoorde gegevensverwerking in de gemeentelijke organisatie. De conclusie? Sinds de eerste enquête en komst van de AVG zijn er flinke en goede stappen gezet, maar er is werk aan de winkel voor het CIP en de VNG én voor jou als gemeentelijke organisatie en/of bestuurder.
Bron: Vereniging van Nederlandse Gemeenten