Specifieke uitkeringen: pleister op de gemeentefinanciën?
Het is een echte trend geworden binnen de gemeentefinanciën: specifieke uitkeringen. Het Rijk maakt er steeds meer gebruik van. Ter illustratie; in de gemeente Vught waren er in 2014 vier specifieke uitkeringen en in 2022 was dit opgelopen tot negentien. Bij de G4 is het nog veel extremer. Het Rijk lijkt specifieke uitkeringen te zien als een pleister die op willekeurige plekken van de gemeentefinanciën worden geplakt. Het helpt misschien tegen het bloeden, maar het is geen geneesmiddel.
De afgelopen jaren maakt het Rijk steeds meer gebruik van specifieke uitkeringen waarbij verantwoord moet worden via de zogeheten SiSa-regelingen. Aan het eind van het jaar moet iedere gemeente precies verantwoorden hoe ze deze middelen hebben besteed en dit moet worden gecontroleerd door een accountant. Dit in tegenstelling tot het Gemeentefonds, waarbij op basis van allerlei indicatoren wordt bepaald hoeveel iedere gemeente van het Rijk krijgt. Vervolgens kunnen gemeenten zelf bepalen hoe ze dit geld willen uitgeven. De ene gemeente kiest bijvoorbeeld voor een ruimhartiger minimabeleid en de andere gemeente voor een uitgebreider subsidiebeleid.
Beperking in vrije bestedingsruimte
Het Rijk kiest voor deze specifieke uitkeringen omdat ze dan zeker weten dat gemeentes het geld voor het bestemde doel inzetten. Er kleven echter ook een aantal nadelen aan. Zo beperkt het gemeenten in de vrije bestedingsruimte. Out-of-the-box denken waarbij een maatschappelijk probleem op een hele andere manier wordt aangepakt wordt hier niet mee gestimuleerd; want zonder goedkeuring van de accountant moet de gemeente het hele bedrag weer terugbetalen aan het Rijk. Bovendien zijn gemeentes veel meer tijd kwijt aan administreren en verantwoorden. Het Rijk geeft ook van te voren al aan hoeveel gemeentes maximaal mogen verantwoorden. Dit heeft als gevolg dat gemeentes geneigd zijn om precies dat bedrag te verantwoorden; ze willen immers geen “gratis” geld mislopen. Dit stimuleert gemeentes niet om het geld zo effectief mogelijk te besteden.
Specifieke uitkeringen ten koste van veerkracht
Het toenemend aantal specifieke uitkeringen gaat ten koste van de veerkracht van gemeenten. Veerkrachtige organisaties denken integraal en kunnen zich aanpassen aan de omstandigheden. Ze moeten dan de vrijheid hebben om (tijdelijk) meer middelen in te zetten voor beleidsdoel A in plaats van beleidsdoel B. Bij specifieke uitkeringen moet er juist in hokjes worden gedacht. Veerkrachtige organisaties moeten kunnen anticiperen op kansen en bedreigingen die ze zien aankomen. Ze moeten niet wachten totdat het Rijk er geld voor beschikbaar stelt.
Wil je meer weten over veerkracht en leren hoe je jouw gemeentelijke organisatie veerkrachtiger maakt?
Kom op 28 september 2023 naar de Public Class over veerkracht van het Stolwijk Kennisnetwerk. Meld je dan hier aan! Deelname is gratis.