« terug

De Toekomst van de zorg trends en dilemma’s

In de langdurige zorg zijn er in 2015 veel veranderingen doorgevoerd. De verschuiving van budgetten naar de gemeenten met tegelijkertijd een bezuiniging leidt tot veel veranderingen, ook bij de zorgaanbieders. De echte transformatie die deze zorg moet doormaken moet echter vaak nog beginnen. Veel besturen en toezichthouders zijn daar actief mee bezig en dat is ook nodig.

Naast deze transformatie zijn er een aantal langere termijn trends die zowel nationaal als internationaal spelen en naar verwachting de zorg nog fundamenteler gaan transformeren. Het is de vraag of dit op een disruptieve wijze gaat zoals we de voorbeelden wel zien in de hotel business, taxibranche en de retail of dat het, zoals zo vaak, in de zorg geleidelijk gaat.

De veranderingen gaan wel steeds sneller en het is zaak voor bestuurders en/ of toezichthouders om minimaal een keer per jaar even afstand te nemen van de dagelijkse problematiek en zich te verdiepen in de langere termijn trends.

Op basis van mijn internationale ervaring en nationale publicaties wil ik er een paar noemen en daarna, in navolging van het uitstekende rapport van de NVZD “Governance in de zorg“ van 27 maart 2015, een aantal dilemma’s van bestuurders en toezichthouders behandelen.

Belangrijkste trends voor de komende jaren:

1. We krijgen door de vergrijzing en door het succes van nieuwe behandelingen een zeer snel groeiend aantal “chronisch zieken “ zoals we ze nu nog noemen. Deze mensen hebben maar zeer ten dele interventies nodig waar ons ziekenhuissysteem op is gebaseerd. Het gaat veel meer om begeleiding, coaching en monitoring. Het ziekenhuis is niet de meest voor de hand liggende plek om dit te leveren. Tevens kan het huidige systeem deze grote aantallen niet eens aan, als we de zorg op dezelfde manier aanpakken zoals nu. Dit vergt dus een transformatie van de zorg die nog veel breder is dan de transformatie in de langdurige zorg. Op langere termijn kan dat bijvoorbeeld leiden tot een reductie van de ziekenhuiscapaciteit van 40 %.
2. Het begrip gezondheid gaat op de helling. “What matters the patient, but what is the matter with the citizen”. Of in het Nederlands: Niet de ziekte of aandoening staat centraal maar de veerkracht en eigen regie van de burger. Meer focus op wat kan en niet op wat moet. (Zie ook het Rapport “Naar nieuwe zorg en zorgberoepen van de Commissie Kaljouw”). Het is belangrijk hierbij te melden dat dit niet een bezuinigingstruc is ( “je zoekt het zelf maar uit”), maar een brede stroming waar de burger meer de regie wil hebben over zijn eigen gezondheid en zelf wil kiezen wat het beste voor hem of haar is. Dat heeft ook te maken met de derde trend.
3. Door de nieuwe informatietechnologie is de burger gewend om zelf zaken te regelen, vaak met zijn Ipad of Iphone en vaak thuisbezorgd. Diagnose, zeker monitoring en zelfs steeds meer behandeling kan thuis plaats vinden of in ieder geval in een setting dicht bij huis. Mensen willen dit ook thuis en als het thuis echt niet meer kan, dan in een woonomgeving waar de eigen regie mogelijk is. Dit vergt natuurlijk kennis en dus ook een professional die kan meedenken, coachen en zaken kan regelen voor mensen die het niet helemaal zelf kunnen. Het vraagt ook een andere attitude van de professional en meer vrijheid voor de professional, om hier op maat op in te kunnen spelen. Zelfsturende teams of netwerken van ondersteuners zullen meer het dienstverleningsmodel vormen in plaats van grote centraal gestuurde organisaties. Nieuwe aanbieders zullen hierbij ook een rol spelen.

Qua dilemma’s voor bestuurders en toezichthouders noemt het NVZD rapport er een aantal die ik graag hier even aanhaal:

• Centralisatie (en schaalvergroting) versus decentralisatie (lokale aansturing, zelfsturende teams)
• Sturing vanuit de zorgorganisatie versus sturing vanuit de cliënt.
• Vertrouwen versus controle
• Discretie versus transparantie
• Samenwerking versus concurrentie
• Belang eigen organisatie versus belang zorg, patiënt.

Hierbij speelt mijns inziens ook nog eens de timing een grote rol. We hebben nu bepaalde regels en vergoedingssystemen. Op de korte termijn moet je deze optimaal gebruiken om de continuïteit van je eigen organisatie te borgen. Op de wat langere termijn gaan systemen op zijn kop. Wanneer gaat dat gebeuren en wat betekent dat voor uw organisatie?

Wat in elk geval van groot belang is, is dat u als bestuurder en toezichthouder de trends op tijd in de gaten hebt en besluiten met langere termijngevolgen hieraan toetst. Hiervoor dienen de dilemma’s in een open discussie aan de orde te komen in uw raden van toezicht en dat u samen de koers uit zet. Hierbij moet u ook in het oog houden dat het uiteindelijk om het maatschappelijke belang gaat. Regelmatig samen de vraag stellen “Waartoe zijn we op aarde?” is van grote waarde om de discussie te verdiepen.

Deze blog is geschreven door Wim Oosterom (lid raad van advies voor de Zorg van Stolwijk Kelderman). Op 24 februari 2016 organiseert Stolwijk Kelderman een bijeenkomst over dit onderwerp, waarbij Wim verder ingaat op bovenstaande onderwerpen. Zie hierover ook het overzicht van events op deze site.